Kars, tarih boyunca pek çok farklı kültüre ev sahipliği yapmış bir şehir. Bunlardan biri de Malakanlardır. 19. yüzyılın sonlarında Rus Çarlığı’nın baskılarından kaçan bu topluluk, Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Kars ve çevresine yerleşmiştir. Tarım ve hayvancılıkta ileri teknikleriyle bilinen Malakanlar, bölgeye önemli katkılar sağlamış ancak zamanla çeşitli nedenlerle Türkiye’den göç etmişlerdir. Peki, Malakanlar kimdir ve Kars’taki mirasları nedir? Gelin, birlikte keşfedelim.
📌 Malakanların Kökeni
Malakanlar, 17. yüzyılda Rusya’da ortaya çıkan bir Hristiyan mezhebidir. Ortodoks Kilisesi’ne bağlı olsalar da bazı geleneksel uygulamalara karşı çıkmışlardır. Özellikle:
-
İkonlara tapınmayı reddetmişlerdir
-
Zorunlu askerliği kabul etmemişlerdir
-
Ortodoks Kilisesi’nin sert kurallarına karşı çıkmışlardır
Bu yüzden Çarlık yönetimi tarafından sürekli baskı görmüşler ve yaşadıkları bölgelerden sürülmüşlerdir.
Malakan kelimesi, Rusça “malako” (yumuşak, hafif) kelimesinden gelir. Çünkü onlar, daha barışçıl bir Hristiyanlık anlayışını benimsemişlerdir.
📌 Osmanlı-Rus Savaşları ve Malakan Göçü
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi), Kars ve çevresi için büyük değişikliklere neden oldu. Savaşın ardından Rusya, Kars’ı ele geçirdi ve bölgeyi 40 yıl boyunca yönetti.
Bu süreçte Rusya, Kars’a Ortodoks topluluklarını yerleştirmeye başladı. İşte bu sırada Malakanlar da Kars’a göç ettirildi. Onlara, verimli araziler ve geniş otlaklar tahsis edildi. Böylece Kars ve çevresinde Malakan köyleri kuruldu.
📌 Malakanların Kars’a Yerleşmesi
Malakanlar, Kars’ta özellikle tarım ve hayvancılıkta modern teknikleri ile dikkat çekti. Kendi köylerini kurarak tarımla uğraştılar ve özellikle sütçülük ve peynircilikte ustalaştılar.
En bilinen Malakan köyleri şunlardı:
-
Büyük Zavod (Boğatepe)
-
Malakanskoe (Akyaka bölgesi)
-
Dikme (Şimdiki adıyla Karahan Köyü)
Bugün bile Kars gravyeri ve süt ürünleri, Malakanların getirdiği tekniklerin bir mirası olarak kabul edilir.
📌 Malakan Kültürü ve Yaşam Tarzı
Malakanlar çalışkan, barışçıl ve doğayla iç içe yaşayan bir topluluktu. Günlük yaşamlarında:
✔ Sade ve doğal bir yaşam sürüyorlardı.
✔ Geleneksel Malakan kıyafetleri giyiyorlardı.
✔ Tarımda atlı saban ve modern sulama tekniklerini kullanıyorlardı.
✔ At yetiştiriciliği ve sütçülük konusunda oldukça başarılıydılar.
Özellikle Kars gravyeri ve kaşar peyniri gibi ünlü peynirlerin Malakanların sütçülük geleneğinden etkilendiği söylenir.
📌 Malakanların Osmanlı Toplumuyla Etkileşimi
Malakanlar, Osmanlı yönetimi ve yerel halkla genellikle barışçıl ilişkiler kurmuşlardır. Ancak:
-
Farklı bir dine mensup olmaları
-
Askerlik yapmayı reddetmeleri
-
Kendi kültürlerini korumaları
gibi nedenlerle bazı dönemlerde yerel halkla anlaşmazlıklar da yaşamışlardır. Yine de Malakanlar, Osmanlı köylüleriyle tarım ve hayvancılık konusunda bilgi paylaşımında bulunmuş ve bölgeye katkı sağlamışlardır.
📌 Cumhuriyet Döneminde Malakanlar
1921’de Kars, Türkiye’ye geri katıldığında, Malakanlar için belirsiz bir dönem başladı.
-
1920’lerde, Sovyetler Birliği’ne geri dönmeye teşvik edildiler.
-
1930’larda ise büyük çoğunluğu ABD ve Kanada’ya göç etti.
-
Bir kısmı ise Kars’ta kalıp zamanla asimile oldu.
Bugün Türkiye’de saf Malakan toplulukları kalmamıştır ancak izleri hâlâ Kars’ta yaşamaktadır.
📌 Malakanların Kars’taki Mirası
Malakanlardan geriye tarım teknikleri, sütçülük kültürü ve mimari eserler kalmıştır. Bugün Kars’ta bazı Malakan evleri ve kiliseleri hâlâ ayaktadır.
Kars’ta Malakan kültürünü yaşatan unsurlar:
-
Kars gravyeri ve peynircilik geleneği
-
Boğatepe peynir müzesi
-
Bazı eski Malakan evleri ve yapıları
📌 Sonuç
Malakanlar, Kars’ta yaklaşık 50 yıl boyunca yaşamış, bölgeye kültürel ve ekonomik anlamda önemli katkılar sunmuş bir topluluktu. Günümüzde Kars’ın tarım ve süt ürünleri kültürü, onların mirasının en önemli parçasıdır.
📌 Sıkça Sorulan Sorular
1. Malakanlar neden Kars’a geldi?
Rusya’daki baskılar nedeniyle 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı sonrası Kars’a göç ettiler.
2. Malakanlar hangi köylerde yaşadı?
Boğatepe, Akyaka ve Dikme köylerinde yaşadılar.
3. Malakanların Türkiye’de izleri var mı?
Evet, Kars’ın sütçülük ve peynircilik kültüründe Malakan etkileri hâlâ görülmektedir.
4. Malakanlar Türkiye’den neden ayrıldı?
1921’den sonra Sovyetler Birliği’ne ve ABD’ye göç ettiler.
5. Bugün Türkiye’de Malakan var mı?
Safkan Malakan toplulukları kalmamıştır ancak mirasları hâlâ yaşamaktadır.
